Gelir Adaletsizliği 2: Dört Yeni Grafik
Dün, ABD'deki gelir adaletsizliği hakkında bir grafik paylaşmıştım. Daha doğrusu, gelir adaletsizliğinin değişimi hakkındaydı:
Grafiği ilk defa görüyorsanız, yukarda linklediğim yazıyı okuyun. Göründüğünden daha korkunç.
Peki ABD'nin sorunu bizi niye ilgilendirsin?
Geçmiş
1) Amerikalılar, hem geçmişimizi hem de geleceğimizi yaşıyorlar. Mesela şu anki gelir dağılımı adaletsizliğinde bir adım "gerimizdeler" (kaynak: OECD ve bilimum emperyalistler)
Gini katsayısı. Yüksek rakamlar daha kötü.
2) Bu 2014 yılı içindi. Peki genel trend nasıl? Dünkü grafiğin Türkiye versiyonu yok (o kadar detaylı araştırma bulamadım) ama anglo-sakson dünyasındaki son 100 yüzyıllık trende bakarsak: Tepedeki %1'in toplam gelirdeki payı %20'ye yaklaşıyor. (Gelişmekte olan ülkelerin durumu da benzer.
3) Aristokrasinin mirası olan eşitsizlik, 1. Dünya Savaşı sonunda düşmüş (kaynaklar yokoluyor). Büyük Buhran sonrası ABD'deki görece sosyalist "New Deal" politikalarıyla bu düşüş devam etmiş. Zaten bugünkü bir çok federal programın ve sosyal güvenlik sisteminin temeli o günlerde atılıyor. 80'lerde, eşitsizliğin tekrar artmaya başlaması da Reagan ve Thatcher dönemine rastgeliyor, yani deregulasyonlar, zenginlere düşük vergiler, düsük sivil kamu harcamaları.
Gelecek
4) Bu veriler en fazla 2014'e kadar. Bir de 2020'yi, 2030'u hayal edin: Sürücüsüz tırlar ve taksiler, tamamen yazılımla halledilen finans, sigorta, hukuk analizleri...Hatta yazılımın kendisi de yazılımla yapılacak. PWC'nin raporuna göre 15 sene içince ABD'deki her 10 işten 4'ü otomasyonla halledilecek. İngiltere'de bu oran %30, Almanya'da %35.
Bunlar korkunç rakamlar ve kimse hazır değil. Sadece 15 sene! Yani bu felaket tellallığı bile olsa ve o işlerin sadece yarısı kaybolsa, bugün işsizlik nedir bilmeyen ABD %25 issizliği görür. Ve bu her sektörü eşit vurmuyor, alt tabaka orantısız etkileniyor. Yani dünkü ve bugünkü grafiklerde gördüğünüz eşitsizlik artışı aynen devam.
Capital kitabından alıntılanmış aşağıdaki grafik hem geçmişi, hem de geleceği özetliyor. Özellikle sol-alttaki önemli: Özel sermayenin, milli gelire oranı 1.5 kat artacak. Bu ne demek? Özel sermayenin kazancı (dolayısıyla elitlerin kazancı), ekonominin genelinden (herkesin kazancı) daha hızlı artacak. Tüm CEO maaşlarından %90 vergi alsanız bile, zengini zengin yapan şey her yerde düşük vergilendirilen yatırım kazancı olduğundan, o da artacağından, durum kötü.
5) Bu trendlerin Türkiye'ye mutlak etkisi daha az olur (yani her 10 işten 4'ü değil de 1'i yokolur mesela) ama görece etkisi yine büyük olacaktır. Çünkü Türkiye'nin bu darbeleri emecek kapasitesi yok. Yani ABD'de siyasal iklim değişebilir ve vergileri arttırıp "universal basic income" koyabilirler (devletin herkese maaş bağlaması). Avrupa zaten bunu yapacaktır, zira halihazırda işsizlik yüksek ve ortalama siyasi çizgi daha sol. Ama Türkiye'de vergi yükü de, gerçek işşizlik de, fakirlik de had safhada zaten. Kısacağın bir yer yok. Ne Olacak Bu Memleketin Hali serisinde uzun uzun konuşmuştuk bunları.
6) Olası bir eleştiri şu olabilir: "Evet, gelir ve servet adaletsizliği artıyor ama pasta bu politikalar sayesinde büyüdü. Dünkü grafikte gördüğümüz gibi, en fakir %5'lik kısmın durumu değişmemiş ama çoğunluk az da olsa rahatlamış. Fakirlikte eşit mi olmak istersiniz, bollukta eşit olmamayı mı?"
Bunun cevapları mevcut grafiklerde saklı ama en kestirmesi: Ekonomik eşitsizlik yükseldikçe, büyüme düşüyor.
Aşağıdaki her nokta bir ülke. İlk grafikte eşitsizlik (gini katsayısı) ile büyüme arasında negatif korelasyon var. İkincisindeyse gelirlerin yeniden dağıtımı (sosyal yardımlar gibi) ile büyüme arasında az da olsa bir pozitif korelasyon var. Yani sağcıların "hızlı büyümenin tek yolu zenginlerin pasta dilimlerini katlayacak politikalardır, napalım, kötünün iyisi" savunmasının bir dayanağı yok.
Fakat bu grafikler ters yönde olsalardı bile, bu mevcut eşitsizlik trendi haklı olur muydu? O kısım da Ekonominin Ötesinde...
