Bencillik bu kadar baskın bir stratejiyse, nasıl oluyor da çoğumuz işbirliğine yatkınız?

Fedakarlığın bir matematiği var. Bencillik yokolup gitmiyor ama avantajdan dezavantaja döndüğü noktada geri plana itiliyor. O nokta da şu: Fedakarlığım sonucu yayacağım genler > bencillikle yayacağım genler.

(Slaytları indirmek için buyrun)

Mesela hastalık veya yaşlılık yüzünden bir daha çiftleşeceği şüpheli bir hayvanın, neredeyse yetişkin hale gelmiş yavrularını kurtarmak için kendini feda etmesi mantıklı.

Bu tip bir fedakarlık çocuklarla sınırlı değil, ailenin diğer üyelerine de yansıyor. Çocuğumuzla paylaştığımız gen oranı (%50), kardeşle ve ebeveynle paylaştığımız gen oranıyla aynı. Yani bir hayvanın çocukları, anası, babası, kardeşleri aynı anda denize düşseler, ve sadece birini kurtarabilecek kadar zaman olsa, o hayvanın tavla zarı atması lazım (ana babanın doğurdan olduğunu farzediyorum). Hatta kardeşler ikizse, çocuklardan da öncelikli olurlar. Akrabalar arası gen ortaklığı tablosu bunları özetliyor. İki sağlıklı çocuk yetiştirmek yerine 20 tane sağlıklı yeğenim olması daha iyi. Bu yöndeki evrimsel mekanizmaya kin selection deniyor, yani akraba seçimi.

Bu yüzden sosyal hayvan gruplarında gözlenen karşılıksız iyilikler, akrabalık derecesine oranlı oluyorlar. İşin ironik yanı, bu iyiliklerin nihai gayeleri genlerimizi yaymak, yani belki de olabilecek en bencil gaye.

***

Kin selection'ın bir ilginç sonucu, odak noktasında bireyin değil, genlerin olduğunu göstermesi. "Nihai gayemiz genlerimizi yaymak" diyoruz ama aslı "genlerin nihai gayesi, bizi kullanarak kendilerini yaymak" olmalı. Genlerimiz bizim tapulu malımız değil, biz onların kopyalarından biriyiz. Bireyselliğimiz, o kopyalama + "imalat" sırasında oluşan varyasyonlardan ibaret

(Not: Evrimsel seviyede bakıyorum, yoksa bireysel ölçekte bakarsak tabii ki bireyselliğimize etki eden en büyük faktör yaşam tecrübelerimiz. Örneğin tek yumurta ikizleri birbirlerinin aynısı insanlar değiller).

Sonraki bölümde ölçeği büyütüp, akrabalıktan topluma geçiyoruz...