Ahlak ve Toplum 1: Bencillik
Bir sonraki öğünün ne zaman olacağını bilmeden yaşamak nasıl olurdu?
Toplum ölçeğine göre değişen ahlak
Doğanın temelinde tekil yaşam var ve burada tek geçerli strateji bencillik. "İyilik yapan kaplan", "halden anlayan yılan" gibi şeylerin olmaması bu yüzden.
Bir sonraki öğünün ne zaman olacağını bilmeden yaşasak ne kadar bencil olacağımızı düşünün. Buna, bir daha başka bir insanla ne zaman karşılaşacağımızı bilmemeyi ekleyin. Ve karşılaşmamızın, o insanı ilk ve son defa görüşümüz olduğunu...En obur, en agresif, en bencil olanın kazanacağı bir düzen bu.
Muhtemelen bencilliğin sınırının çocuklarımız olduğunu düşünüyorsunuz. Ne de olsa "yavrusu için kendini feda eden ayı" klişesini defalarca gördük. Bunu gördük çünkü alıcısı çok, belgesel izlerken gözleri sulanacak tüketiciler çok. İnsan kendiyle özdeşleştiriyor, kendi çocuğunu düşünüyor. "Yavrusu için kendini feda etmeyen, öyle mal mal bakan ayı" satacak bir öykü değil. Oysa her gün milyonlarcası yaşanan bir öykü bu.
Mal mal baksalar yine iyi, kendi türünün yavrusunu öldürmek bayağı yaygın bir davranış. Bazen, ebeveynin kendisi yavrularını öldürüp yiyor (filial infanticide). Bu derece bir bencilliğin ne açıklaması olabilir?
"Survival of the Fittest"
(slaytları indirmek için buyrun)
Bunu anlamak için, önce yaşamın asıl hedefini anlamak lazım: üremek değil, yavrularını üreyecek yaşa getirebilmek.
Hepsi açlıktan ölecek 1000 yavru doğuran bir hayvanın genleri sadece 2 nesil ayakta kalabilir. Yarısı açlıktan ölecek, yarısını ise yetiştirebilecek 10 yavru doğuran bir hayvanın genleriyse ölümsüzdür.
Ebeveynin yavrusuna yapacağı yatırım, bir sonraki doğum döneminden çaldığı yatırım demek. Eğer şartlar kötüyse, yavruya kaynak harcamanın manası yok. Şartlar çok kötüyse, o yavrunun kendisi kaynak haline geliyor ebeveyn için.
Hayvan bunun muhasebesini kafasında yapmıyor ama bunu yapacak genler zaten çoktandır orada. İnsanın ekonomik kararlarda sıkça yaptığı sunk cost hatasını, bir ayı kendi yavrusu için yaparsa ("o kadar kaynak harcadım bu hamilelik için, hasta ve zayıf gözükse de yavrumu son nefesime kadar besleyeceğim"), o ayının tüm genleri, yani binlerce atasının birikimi heba olur.
Uçaklarda, oksijen maskesini bebeğinizden önce kendinize takmanızı önermeleri de bu yüzden.
Peki fedakarlığın yeri ve zamanı nedir? O da ikinci bölümde...
